Το αστικό που έσπειρε το θάνατο

Θυμάμαι ακόμη την αγωνία στη φωνή της μάνας μου όταν επιτέλους με πέτυχε στο τηλέφωνο πριν από 26 χρόνια.
"Είσαι καλά;"

"Ναι μαμά, μια χαρά. Τι τρέχει;"
Τότε ήταν που έμαθα ότι ένα λεωφορείο είχε πέσει πάνω σε μια στάση στην οδό Ακαδημίας, παρασέρνοντας τον κόσμο και σκοτώνοντας πέντε, από τους οποίους οι τέσσερις νέα παιδιά, 19-23 ετών.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

"Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο στόλος αστικών λεωφορείων της Αθήνας ήταν γηραιός, τεχνολογικά παρωχημένος και ακατάλληλος για χρήση από άτομα με κινητικά προβλήματα, καθώς το δάπεδό τους ήταν ψηλό με 2 σκαλοπάτια σε κάθε πόρτα, ενώ οι κινητήρες τους ήταν ρυπογόνοι και θορυβώδεις. 

Η τότε κυβέρνηση ξεκίνησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανανέωσης του στόλου, με στόχο ως το τέλος του 1994 όλα τα οχήματα που "κληρονομήθηκαν" από την πρώην Ε.Α.Σ. (με εξαίρεση τα μικρά Van Hool που κυκλοφορούσαν στις γραμμές 100 και 200 στο κέντρο της Αθήνας και 300 στον Πειραιά) να έχουν αποσυρθεί μέχρι το τέλος του 1994. Η επανακρατικοποίηση των αστικών λεωφορείων με την διάλυση των ιδιωτικών Σ.ΕΠ. (τότε τα λεωφορεία ανήκαν ως επί το πλείστον στους οδηγούς τους) και την δημιουργία του Ο.Α.Σ.Α. δεν επέτρεψε στον στόχο αυτό να υλοποιηθεί και κάποια από τα παλαιά λεωφορεία πρόλαβαν ακόμα και τους Ολυμπιακούς Αγώνες, με τα τελευταία να αποσύρονται το φθινόπωρο του 2005.

Όμως, αρκετά από τα λεωφορεία που είχαν παραγγείλει οι λεωφορειούχοι των Σ.ΕΠ. είχαν παραληφθεί και τεθεί σε κυκλοφορία. 4 τύποι λεωφορείων είχαν κριθεί ότι ανταποκρίνονταν στις αυστηρές - για την εποχή - προδιαγραφές που όριζε η σχετική υπουργική απόφαση. Ένας από αυτούς ήταν ο Ο405Ν1 της Mercedes-Benz και ένα από αυτά ήταν το λεωφορείο με αριθμό κυκλοφορίας ΥΕΚ-5322, αρ. παρμπρίζ 322, που παραδόθηκε το καλοκαίρι του 1994.

Για τους επιβάτες, τα νέα λεωφορεία ήταν κάτι πρωτόγνωρο σε σχέση με το τι ξέραμε ως τότε. Χαμηλό δάπεδο (33-35 εκ. από το έδαφος), χωρίς σκαλοπάτια στην πρόσθια και στην μεσαία θύρα επιβατών ή κατά μήκος του διαδρόμου, δυνατότητα επιγονάτησης για να χαμηλώνει το λεωφορείο στις στάσεις και να διευκολύνεται η επιβίβαση – αποβίβαση, πτυσσόμενη υδραυλική ράμπα για την επιβίβαση αναπηρικών αμαξιδίων, καθίσματα με υφασμάτινη μαλακή επένδυση που σήμαινε ότι δεν θα ταξιδεύαμε πια σαν… κατηγορούμενοι στο εδώλιο, και κατόπιν η τοποθέτηση κλιματιστικών, ήταν κάποια από τα χαρακτηριστικά των νέων λεωφορείων.

Εξίσου πρωτόγνωρα όμως ήταν κάποια πράγματα και για τους οδηγούς, με κυριότερο το αυτόματο κιβώτιο. Οι οδηγοί αγόρασαν τα νέα λεωφορεία, με επιδότηση εν μέρει από το Κράτος, αλλά ποτέ δεν έλαβαν την κατάλληλη εκπαίδευση για την ομαλή μετάβαση από τα παλαιά στα νέα.

Το μεσημέρι λοιπόν της 19ης Οκτωβρίου 1994, στις αφετηρίες της οδού Ακαδημίας, εκεί που σήμερα ξεκινά πλέον μόνο το Α5 για Αγία Παρασκευή, ήταν η αφετηρία και των γραμμών προς Ζωγράφου, Ιλίσσια, Καρέα κ.λπ. (σήμερα τα λεωφορεία διέρχονται από εκεί αλλά είναι απλή στάση και όχι αφετηρία), πολυάριθμοι επιβάτες ανέμεναν να επιβιβαστούν στα λεωφορεία με προορισμό αυτές τις περιοχές. Πολλοί εξ αυτών ήταν φοιτητές, άλλωστε πάντα οι περιοχές αυτές ήταν «φοιτητοπεριοχές» λόγω της γειτνίασης με την Πανεπιστημιούπολη και την Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου.

 

 

Και ενώ όλα ήταν φυσιολογικά, ξαφνικά ένα από τα νέα Mercedes έπεσε με ορμή σε μια στάση, παρασύροντας τον κόσμο που περίμενε εκεί, και κατόπιν στο κιγκλίδωμα που περιβάλλει τον χώρο της Ακαδημίας, ο κήπος της οποίας είναι σε χαμηλότερη στάθμη από το οδόστρωμα της οδού Ακαδημίας. Όλα έγιναν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.

Οι Στέφανος Θωμαϊδης, 68 χρόνων, ο Θοδωρής Αλιφραγκής, 20 χρόνων, η Κωνσταντίνα Καραμβότσου, 23 χρόνων, η Ράνια Βαγενά, 22 χρόνων και η Σοφία Τούλα, 19 χρόνων, σκοτώνονται ακαριαία από την πρόσκρουση του λεωφορείου πάνω τους. Άλλα έξι άτομα τραυματίζονται. Το λεωφορείο με την πορεία του εγκλώβισε αρκετούς στο στέγαστρο της στάσης, αποκόπτοντας κάθε διαφυγή.

Η έρευνα της Τροχαίας κατέληξε στο συμπέρασμα του ανθρώπινου λάθους. Το λεωφορείο, αφότου ανασύρθηκε από τον κήπο της Ακαδημίας, εξετάστηκε ενδελεχώς τόσο από εντόπιους μηχανικούς, όσο και από μηχανικούς της κατασκευάστριας εταιρείας που ήρθαν για τον σκοπό αυτό από την Γερμανία, και δεν διαπιστώθηκε καμία μηχανική βλάβη. Ο οδηγός, πιθανώς λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης ή λόγω συνήθειας, πάτησε γκάζι αντί για φρένο με αποτέλεσμα το λεωφορείο να αναπτύξει άμεσα μεγάλη ταχύτητα (καθώς και η απόκριση του γκαζιού στα λεωφορεία αυτά είναι πολύ πιο άμεση απ’ ότι στα Icarus 260 που οδηγούσε προηγουμένως ο οδηγός) και να μην προλάβει να αντιδράσει. Ακόμα και να πάτησε φρένο το λεωφορείο είχε φύγει από τον δρόμο και είχε πέσει στον κήπο της Ακαδημίας, οπότε τα φρένα δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν αφού οι τροχοί δεν πατούσαν στο έδαφος.

Στην δίκη που έγινε στα τέλη Φεβρουαρίου 1996 στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών, ο οδηγός κηρύχθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή για τους 5 νεκρούς, και για σωματικές βλάβες από αμέλεια και κατά συρροή για τους 6 τραυματίες, και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 9 ετών και 3 μηνών, ενώ η έφεση που άσκησε δεν είχε ανασταλτικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί κατευθείαν στην φυλακή. Η δίκη διακόπηκε αρκετές φορές καθώς συγγενείς των θυμάτων επιχείρησαν να λιντσάρουν τον οδηγό.

Σύμφωνα με πληροφορίες που δεν μπορέσαμε να διασταυρώσουμε, μερικά χρόνια αργότερα ο οδηγός είχε πέσει σε βαθιά κατάθλιψη και πέθανε.

Το λεωφορείο όμως είναι ένα άψυχο πράγμα. Δεν μπορούσε να του επιρρίψει κανείς ευθύνη για ό,τι έγινε. Έστω και αν είχε, τρόπον τινά, «στιγματιστεί» έχοντας εμπλακεί στο τροχαίο αυτό, ήταν ένα πολύ καινούριο λεωφορείο και οι ζημιές που είχε υποστεί ήταν σχετικά μικρές για να αποσυρθεί και να διαλυθεί. Μετά την εξέτασή του στην αντιπροσωπεία της Mercedes-Benz, το λεωφορείο επισκευάστηκε και παραμένει, μέχρι τουλάχιστον την ώρα που γραφόταν αυτό το κείμενο, σε υπηρεσία στον στόλο της Ο.ΣΥ.. Από τα 295 λεωφορεία αυτού του τύπου που είχαν αγοραστεί συνολικά, μεγάλος αριθμός παραμένει σε κυκλοφορία και, παρότι αυτή την στιγμή είναι τα παλαιότερα αστικά λεωφορεία στην Αθήνα και η συντήρηση που υφίστανται σίγουρα δεν είναι η ενδεδειγμένη, παραμένουν από τα πιο αξιόπιστα λόγω της εξαιρετικής – για τα δεδομένα της δεκαετίας του 1990 – ποιότητας κατασκευής τους."

______________________

Πηγή κειμένου και φωτογραφιών